‘Benim alanım iktisat, ben ekonomistim‘ diyerek 2022 yılına başlayan Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “faiz sebep, enflasyon neticedir” teziyle uygulamaya soktuğu yeni model Türkiye’yi tarihinin en ağır ekonomik kriziyle karşı karşıya bıraktı.
Dar ve orta gelirli günden güne yoksullaşırken, 2022 yılı Erdoğan açısından da bir epey şiddetli geçti. Zira iktisatta ne vaat ettiyse zıddı oldu.
ŞÜKÜRSÜZ VATANDAŞLAR
2021 yılının sonunda uygulamaya konulan programla iktisatta tüm istikrarlar altüst oldu. Enflasyon canavarı günden güne büyürken, hayat pahalılığından şikayet edenlerin sayısı da arttı.
Mayıs 2022’nin başında bu durum için “Maalesef ülkemizde birtakım bölümlerde bir şükürsüzlük, tatminsizlik, karamsarlık hali aldı başını gidiyor. Halbuki evvel elimizdekilere şükür edeceğiz, sonra daha uygunu, daha hoşu için çalışacağız” diyen Erdoğan, yaz ayları ile birlikte vatandaşa sabırlı olma daveti yapmaya başladı ve şöyle dedi: “Ne yaptığımızı, ne için yaptığımızı, nasıl başaracağımızı ve sonuçta ne elde edeceğimizi pek âlâ biliyoruz. Milletimizden yalnızca sabırlı olmasını, bize güvenmesini istiyoruz.”
CANAVARA YENİLDİ
Faiz indirimleri öncesi Ağustos 2021’de yüzde 19,25 olan resmi yıllık tüketici enflasyonu 2022’de yüzde 80’i aştı. Bu oran, son 20 yılın ve AKP iktidarları periyodunun tepesi olurken, hissedilen enflasyon ise yüzde 180’i geçti.
2021 yılını “Bu misyonda olduğum sürece faizle uğraşımı sonuna kadar sürdüreceğim ve enflasyonla uğraşımı de sürdüreceğim. Bu bahiste nas ortada. Nas ortada olduğuna nazaran sana, bana ne oluyor?” kelamlarıyla bitiren Erdoğan’ı 2022 yılında en çok zorlayan başlıklarından biri enflasyon oldu. “Bak, yeniden söylüyorum; faiz sebep, enflasyon sonuçtur. Buna inandığımız gün başarılı olacağız” diyen Erdoğan’ın siyaseti başarılı olamadı.
Sene başında “Yavaş yavaş, kademeli bir halde, telâşlı olmadan kur da düşecek, faiz de tıpkı halde düşecek ve 2022 bizim en parlak yılımız olacak” diyen Erdoğan siyaset faizini tek haneye düşürdü fakat tezi istenileni vermedi. Mevduat faizini yüzde 20’nin üzerine çıkaran bankalar kaynak yaratmaya çalışırken, gereksinim kredisinin faizleri yıl içinde yüzde 35’i aşarak son 4 yılın doruğuna çıktı.
1 Ağustos 2022’de “Son periyotta enflasyonun sembolü bedeller ödemeye devam ediyoruz. Fırsatlar, ödediğimiz bedellerden daha çok olduğunu bilerek devam edeceğiz. İktisat modelinden taviz vermeyeceğiz” diyen Erdoğan’ın ısrar ettiği iktisat modeli vatandaşın cebini yaktı geçti.
HERKES HESABINI ONA NAZARAN YAPSIN
29 Ocak 2022’de “Faizle uğraşımı biliyorsunuz, faizi indireceğiz ve indiriyoruz. Bilin ki enflasyon da inecek, daha da düşecek. Döviz kuru istikrara kavuşur, enflasyon düşer, pahalılık ortadan kalkar. Bunların hepsi de gelip geçicidir” diyen Erdoğan, yıl içinde enflasyonu düşüremeyince vaatlerini 2023’e sarkıttı. “Herkes hesabını 2023’te yüzde 20 enflasyona nazaran yapsın” kelamlarıyla 2022 yılını bitiriyor.
EN ÇOK BANKALARA YARADI
Dolar/TL kuru 8,30’dan 18,70’e kadar yükselirken, kur muhafazalı TL mevduat isimli riskli eser de Türk Lirası’nın paha kaybını önleyemedi. Cumhurbaşkanı’nın faizler nedeniyle sık sık maksat aldığı bankalar, faiz operasyonundan en kârlı çıkanlar ortasında yer aldı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgilerine nazaran, bankacılık dalının net kârı 2022 yılı Ocak-Ekim periyodunda geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 408 artışla 335 milyar 918 milyon TL olarak gerçekleşti.
PARASI OLAN KAZANDI
Döviz kurunu stabil hale getirmek ve yabancı para ünitelerine olan talebi azaltmak için hükümetin hayata geçirdiği Kur Morumalı Mevduat’ta (KKM) parası olanlar hem dolardaki yükselişten hem de mevduat faizinden faydalandı. Lakin, KKM’nin Hazine’ye maliyeti şu anda 90 milyar TL’yi bulmuş durumda. Bu ölçü yalnızca Hazine’den mudilere ödenen para. Merkez Bankası’nın dövizden KKM’ye geçenlere ne kadar ödediği tam olarak bilinmiyor.
MÜTEAHHİTLER VE MÜLK SAHİPLERİ…
Faiz operasyonuyla birlikte kur artışı, döviz cinsi yüksek gelir garantisi verilen yap işlet devret projelerinin müteahhitlerine yaradı.
Hükümete yakın bağlantıları sayesinde ihaleleri toplayan az sayıdaki müteahhidin karı, kur artışıyla birlikte arttı. Kelam konusu müteahhitler, projeler için kullandıkları kredilerin de döviz cinsi olduğunu belirtseler de, yüksek gelir garantileri, kredi riskini aşıyor.
İnşaat maliyetlerindeki artış, göçmen siyaseti ve yabancılara konut satışıyla birlikte çok düşük gerçek faizler, konut fiyatlarını şişirdi. Merkez Bankası’nın açıkladığı bilgilere nazaran ekim ayı itibariyle konut fiyatları yıllık bazda ise yüzde 188,2 arttı.