Gabriel Garcia Marquez sonrası Latin kıssaları, dünyanın ilgisini çekmeye başladı. Kültür, sanat, din ve toplumsal yapıları fantastik ögeler olarak algılandı. Kültür ve sanatları, tüm dünyanın dikkatini çekti. Ünlü kitabı ‘’Yüzyıllık Yalnızlık’’ incilden sonra en çok basılan kitap olarak bilinir. Bu yapıtında Macondo’yu yarı gerçek yarı fantastik bir kent olarak gözler önüne serdi. Macondo sırf Marquez’in beynindeki bir kurgu muydu yoksa gerçek miydi bilemiyoruz. Aractaca çocuğun bakışı ile Macondo’ya dönüşüp tekrar yaratıldı. Çocuklar büyüklerden farklı görür. Bakışlarında derinlik vardır ve tümüyle görürler. Hisleri güçlüdür. Yaşananlarla ortalarında bir pürüz olmaz. Buendia ailesinde bir akraba evliliği yaşanır. Bu evliliğin akabinde yaşanan tuhaf olaylar yüzyıllık bir vakit diliminde sıralanır.
Bir mühlet sonra gerçek ve hayal birbirine karışır. Gerçeğin başladığı ve palavranın bittiği yer meçhuldür. Ailenin başından geçen aşk ve trajediler, yaşadıkları tuhaflıklar öykünün içinde arka arda ve soluk soluğa ilerler. Ömürleri sıradan değildir. Albay Aureliano Buendia asılacağı sırada babası ile buz görmeye gittiği vakti hatırlar. O kadar eski bir vakittir ki birçok şeyin şimdi ismi bile yoktur. Aile yirmi kerpiç konuttan oluşan bir köy inşa eder. Her yıl Mart ayında Çingeneler Macondo’ya gelir. O periyot Melquiades yanında garip şeyler getirir. Bu süreçte Simya ile tanışırlar. Jose Arcadio Buendia, çingenelerin gelişinden sonra bir laboratuvar inşa eder ve vaktin birçoklarını burada geçirir. Ursula ile evlenir. Çocuklarının kuyruklu olarak doğması en büyük endişeleridir. Korkulan olmaz, çocuklar kuyruksuz olarak dünyaya gelir. Rebeca, Remeidos, Pilar ailenin mevcudu her geçen gün artar.
Aile yüzyıllık yalnızlığa mahkum edilir. Bir müddet sonra kapitalizm, Macondo’da tesirini hissettirmeye başlar. An be an değişim yaşanır. İnsan, vakit ve kişilikler birbirinin içine girer. Marquez, tekrar bir kent inşa eder beyninde. İçinden gelen bir isim koyar. Sanki gerçek Arctaca mı yoksa Macondo mudur? Bu olaylar yaşandı mı hayal miydi. Aile yüz yıllık vakit diliminde bir selin içinde sürüklenir, yolunu kaybeder. Nasıl bir sonuca varacağı muamma. Heraklitos’un dediği üzere tıpkı ırmakta iki defa yıkanılmaz. Değişim tüm gerçekliklerini tersyüz eder. Altı kuşak boyunca birbirine benzeyen isimlerle aileyi ayakta tutmaya çaba ederler. Unutmaya karşı hafızanın gücünü sergilemeye çalışırlar. Son yüzyılda tüm insanların önündeki mahzur birebirdi. Ömür çok süratli, güçlü ve heyecanlı akıyordu. Ona yetişmeye takatimiz kalmadı. Tüm insanlık vaktin yavaş aktığı, birbirinin birebiri ve yabancı olunmayan periyotları özlüyordu.
Berfa Sor romanı, Efsanevi gerçeklik akımına nazaran kurgulanmıştır. Bu yaklaşım usulü postmodern edebiyat kapsamındadır. Bu metot daha çok Latin Amerika menşeli olarak kendini göstermektedir. Bu stilde efsane ve gerçek birbirinin içine dahil olur. Yaşadığımız asırda farklı coğrafyalardan postkolonyal ve batılı müelliflerin bu usul üretimlerine rastlanmaktadır. İtalyan filozof Agamben ortak tecrübeler üzerine odaklanır, bu kapsamda kolektif hafıza üzerine ağırlaşır. Bu bakış açısına nazaran hafıza toplumun tamamı içindir. Daha çok çocukluk devrinde görünür hale gelir. Yaşanılan uygun ve berbat tecrübeler toplum bünyesinde iz bırakır. Toplum birlikte sevinir ve birlikte korkar. Bu yaklaşım kendi dışındaki dünya ile teması daha hudutlu ve içe kapanık toplumlarda daha çok iz bırakır. Kürt coğrafyası da tıpkı Latin Amerika toplumu üzere özgünlüğünü kimi alanlarda koruma etmekte.
Kürt muharrirler bu sembolleri kendi üretimlerinde kullanmayı düşündüler. Bu biçimde Dünya Edebiyatı ve felsefi kavramları kendi yazın dünyalarına dahil ettiler. Bu kapsamda yazılan yapıtlardan biri olarak ‘’Berfa Sor’’ anılabilir. Mehmet Dicle’nin kıssasında Macondo’nun yerini Asus alır. O Asus’u kendi bakış açısı ile ortaya koymaya çalışır. Ama bu adapte etme olarak nitelendirilemez. Kıssa ya da gerçekliği epey başarılı bir biçimde yapılandırdığı söylenebilir. Asus halkının yaşadığı kıssalar kimi vakit kendi mecrasında akar Murat Irmağı misali, kimi vakit birbirine karışır kol kola cadde-sokak, dağ, ova, yol ve ırmaklar uzunluğu akar. Kolektif bir hafıza üzere ortaya çıkıp adeta tekrar yaratılır. Romanın baş kahramanı olan Aram köken olarak Ermeni. O tam da Jose Arcadio Buendia karakterine tekabül ediyor olabilir. Son yüzyılda yaşanan gelişmeler bağlamında ailesi halkı ile bir arada kırıma tabi tutuldu.
Geride kalanlar Kürtlerle bir ortada yaşamaya devam ettiler. Sanki Aram bilgili durumda Kürt mü yoksa Ermeni mi? Cetlerinin geleneğinin yarattığı tesir ile olsa gerek kendisi namaz kılmazken eşinin sıcak su ile abdest alıp namazını kılması için sabah ezanından evvel kalkar ve sobanın üstünde hayat arkadaşı için su ısıtır. Şerbet o suyla abdestini alır. Berberlik mesleği de atalarından kalan bir miras olsa gerek. Kızı neden savaşa dahil olur. Apaçık ortaya konamıyor. Kimlikleri birbirine karışmış durumda. Cetlerinin vaktinde farklı isimler vardı, artık değişime uğradı. Hafızaları karışmış durumda. Eskiler mi yoksa yeniler mi gerçek. Vakit, insan ve isimler tümüyle değişti. Her şey alt üst. Derin bir deryanın içinde yok oldular. Ne vakit din ve ırklarını değiştirdiler. Son yüzyılda Buendia ailesi üzere sis ve pusun ortasında kayboldular. Gelin, bir siluet ya da gölge üzere dolaşır meskenin içinde. Varlığı ve yokluğu birbirinden farksız. Her sabah banyo yaptığı suya kekik katar geçmiş günlerin geride bıraktığı izleri yok etmek istercesine. Tahminen de yaşanan saklı bir travma ona bunu yaptırıyordur.
Romana bakıldığında atların değerli birer sembol olarak kullanıldığı söylenebilir. Bu bağlamda iki tane figürün öne çıktığında bahsedilebilir. Bunlardan biri Şêx Fexrî’nin atı Felek. Asus sokaklarında dörtnala ve huzursuz koşar. O yiğidin yitirilmiş olmasının yarattığı tesir ortadan geçen vakte rağmen devam eder bir müddet. At adeta yaşananlar halk tarafından unutulmasın ister. Burada hafızanın sembolü olarak Felek öne çıkar. Kaygı, heyecan ve kaybın kederi at vasıtasıyla kentin uykularını kaçırır. Gördükleri hayallerde beynin dehlizlerinden sıyrılıp ortaya çıkar. Şêx Fexrî’nin vefat sebebini aşina eden atıdır. Yaşanan katliam ve vücutların Asus sokaklarında sergilenmesi, halkın tümünün bilinçaltında yer edinir. Paul Ricoeur’un dediği üzere unutmaya karşı hafızanın direngenliği sergilenir. Yakın ve uzak tarih bu kapsamda bir yol olarak algılanmaktadır. Tıpkı halde Çeloyê Nehlbend’in atı sahibinin vefatından sonra ağlamayı andıran bir kişneme ile dolaşır. Kendine mahsus bir yas fiyat. At kentliler üzere nankörlük etmez, yüreğindeki acıyı saklamaz. Ortaya serer yüreğinin yangınını. Atların varlığı, yaşananlara şahitliği, kurulan irtibat her daim Kürdün ömründe yer edinmiştir. Bu kültür öykünün konteksinde açığa çıkar. Değerli Kürt figürleri güzel cins atlar yetiştirmeyi, onlara hoş isimler vermeyi ve aileden biri üzere davranmayı gelenek haline getirmişlerdir.
Roman kapsamında değinilen Selîmê Postacî ve Filîtê Mît’în vefatları okur üzerinde iz bırakır. Sebebinden bağımsız olarak, asılma durumu, okura bir sorgulamanın kapısını ortalar. Tahminen de bu sembol Aureliano Buendia’nın asılmasını anımsatır. Üzerine konuşmanın yasaklandığı ve toplumun misal refleks verdiği birer anektod üzere. Müellif bu durumun tartışılmasını ve değerlendirilmesini ister. Doksanlı yıllar savaşın tüm yakıcılığıyla ağırlaştığı yıllar. Bu atmosferde herkesin yansısı tıpkı olmaz. Toplum yaşananları onaylamaz öte taraftan acıtıcı da olsa savaşın geçekliği göz arkası edilemez. Her şey arzulanan üzere olmayabilir. Bu tecrübeler vasıtasıyla doksanlı yıllarda yaşananlar siyasi bağlamda tartışmaya açılır. Deneyimlerden hareketle toplumda aksilik oluşturanlar negatif figürler olarak yer bulur. Kıymetlendirme okura bırakılır. Bu bireyler, toplumsal realitenin karşısında konumlanmış ve düşmanla işbirliklerinden dolayı kolektif bir tepkiye maruz kalmışlardır. Bu cins hadiselerde toplum tek vücuda dönüşür. Bakış açısı, gerçek, yanlış ve memnunluk kolektiftir. Yas ve şenlik tüm halkındır. Toplum hatırlamak istemez lakin tecrübelenen negatif yaşantılar, yerin altındaki küçücük yarıklardan bir yolunu bulup gün yüzüne çıkar.