Merkez Bankası’nın ‘arka kapı satışları’ ekonomistler için bir sır değil lakin teyit edilmiş bir durum da değil. Geçmiş periyotta 128 milyar dolar üzerinden çok tartışılan mevzu hala tartışmaların odağında bulunuyor. Öbür yandan son aylarda turizm mevsimiyle birlikte artışı hızlanan bir net kusur noksan bulunuyor. Kısaca net kusur noksanda görülen ‘kaynağı bilinmeyen bir para girişi’. Lakin tekrar mevzunun uzmanları bunun sadece turizm ile açıklanmayacağını belirtirken, yakın vakitte rezervlerdeki artış ya da borsaya girişler üzere tartışılan birçok alanı var. İki farklı gazetede iki farklı müellif para girişlerini bahis alırken, Financial Times ve Bloomberg üzere memleketler arası büyük medya kuruluşları da kaynağı sorguladı.
Merkez Bankası eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara’nın 3 gün evvel (12 Eylül’de) paylaştığı grafik şu şekilde?
pbs.twimg.com
‘Yılın birinci 7 ayında 36,7 milyar$ cari açığın üçte ikisi net yanılgı noksanla (kaynağı tespit edilemeyen şekilde) fonlandı’ diyen Kara, son 20 yıldaki görünümü paylaştı.
Bu da Merkez Bankası datalarında 1984 yıllında bu yana görülen hali?2022 yılına dair olan kısım 7 aylık süreç.
Merkez Bankası, Net Kusur Noksan’ı nasıl tanımlıyor?
www.tcmb.gov.tr
Ödemeler istikrarının her sürecin iki farklı işaretle (alacak ve borç kaydı) kaydedildiği bir muhasebe sistemi olması nedeniyle, ödemeler istikrarı konusu her süreç, içeriği ile ilgili kaleme kaydedilirken, karşı kaydının da bir öteki kalemde yer alması temeldir. Diğer bir deyişle, her sürecin eşit kıymette alacak ve borç kayıtlarıyla kaydedilmesi, böylelikle “Cari Süreçler Hesabı’’ ve “Sermaye Hesabı”nın toplamının her vakit “Finans Hesabı” kalemine eşit olması gerekmektedir. Lakin, verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt vakti farklılıkları yaratmakta; sonuç prestijiyle oluşan farklar Net Kusur ve Noksan (NHN) kalemine “kalıntı” halinde yansımaktadır. Bu kalem, finans hesabından, cari süreçler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılmasıyla elde edilmektedir.
Merkez Bankası’nda çalışmış olan Bloomberg ekonomistlerinden Selva Baziki, şöyle bir hesaplama yapıyor?
twitter.com
‘Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Ocak-Ağustos aylarında döviz piyasalarına 75 milyar dolar kadar müdahale ettiğini iddia ediyoruz. Bu, ayda 9,5 milyar dolar. Müdahaleler, kısmen turizm geliri nedeniyle yaz boyunca yavaşlamış görünüyor.’
Grafiğini de şu formda paylaşıyor?
pbs.twimg.com
İlk çubuk reeskont kredileri, sonrasında ihracat gelirleri, akabinde döviz muhafazalı mevduat bulunuyor ki bunlar giriş, turuncular da kasadan çıkış oluyor. Burada da KİT’lere döviz satışı ve altın değerlemeleri var. Sonuçta net giriş mavi çubuk. Rezervlerdeki gerçek değişim yanındaki mavilik oluyor. Ortadaki farkın piyasaya müdahalede kullanıldığı düşünülüyor.
Financial Times da Bloomberg’e dayandırdığı bahse “Türkiye’yi kim besliyor?” diye başlık atıyor
Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik zahmetlerden bahsederek, yabancı çıkılarına değiniyor.
Bloomberg’e nazaran, cari açığa karşın, rezervlerdeki artışta net yanılgı noksan işaret ediliyor.
Turizm gelirinin buna tek başına kâfi olmadığı değinilirken, Temmuz ayında turizm gelirinin 4,5 milyar dolar ve Ocak-Temmuzda da 16,4 milyar dolara olduğu belirtiliyor. Kaynak: FT
Timothy Ash, Rusya’dan geldiğini sav ediyor
Capital Economics’ten Liam Peach’in görüşlerine nazaran, detaylar bilinmediğinden, altın ya da döviz satışı, hizmet kesiminde kaynaklı olabilir derken, yasal olmayan bir para kaynağını da olabilir diye ekliyor. Lakin rezervlere takviyesini vurguluyor.
BlueBay Asset Management’tan Timothy Ash ise Rusya’dan gelen kaynağın tesirli olduğunu söylüyor.
Son aylarda Türkiye’nin Rusya’yla yakınlaşmasına dikkat çekerken Ash, Türk bankalarının yaptırımlara fazla takıldığını düşünmediğini söyleyerek, iş yapmanın bir yolunun bulanabileceğini belirtiyor. Kaynak: FT
Habertürk muharriri Fatih Altaylı da salı günü köşesinde, “AK Parti’ye yakın” bir isim olarak kaynağını açıklamazken, “Seçime kadar Türkiye’ye çok büyük ölçülerde para sokacaklarını düşünüyorlar ve bunun bir kısmı geldi bile. Dahası da gelecek” diyor.
Altaylı, yazısında diyalogu aktarırken, paranın nerede geldiğini sorduğunu, ve gelen karşılığın “Büyük kısmı Körfez’den, bir kısmı Uzakdoğu’dan, tahminen pek azı da Kuzey’den diye konuşuluyor. Ancak birden fazla İslam coğrafyasından’ olduğunu açıklayarak kaynakta ısrar ettiğini söyleyerek şöyle devam ediyor:
“O kadarını bilemem lakin geliyor” dedi. __“Kaydi para olmalı. Bir yerde izi bulunur” dedim. “Nakdi para. Görenlerle konuştum” diye ısrar etti.
“Peki diyelim ki, haklısın. Geldi. Geri nasıl ödenecek bu para” diye sordum.
“Seçimi kazanmaya odaklılar. Seçimi kazanmadıktan sonra hiçbir şeyin ehemmiyeti yok. O yüzden öncelik seçimi kazanmak. Ödemesi kolay. Bu para Türkiye’ye dolar 18 TL iken girer bozulur. Sonra dolar düşürülür bir ölçü geri alınır geri gider” dedi.
Cumhuriyet muharriri eski Milletvekili Mustafa Balbay da hususa dün köşesinde değiniyor, “Verilere dayalı belirsizlik yalnızca vatandaşın cebini ilgilendiren bahislerde değil. Ekonomistlerin altını çizdiği bir gerçek şu: Ülkeye giren-çıkan para aşikâr değil!” diye başlıyor.
Balbay, piyasaya son periyotta 5 milyar dolar sürüldüğü argümanı olduğunu belirterek, kaynağı içinde Rusya, sığınmacılarla ilgili, Körfez üzere amaçlar gösterildiğini iletiyor. Bir öbür argümana da şu biçimde yer veriyor:
Başta 128 milyar dolar olmak üzere devletin kasasından çıkan paraların bir kısmı farklı hallerde Türkiye’ye sokuluyor. Seçim sürecine girildiğinde bu trafik artabilir. Paranın bir kısmının halkın cebine girmesi sağlanarak seçim propagandasında kullanılabilir.