Süleyman Turna
‘Butimar’, ‘Kalküta’, ‘Uzakların Şarkısı’ ve ‘Dünyasızlar’ ile çeşitli ödüllere layık görülen ve hatırı sayılır bir okur kitlesine ulaşan müellif Kaan Murat Yanık’ın geçtiğimiz günlerde yeni bir romanı yayınladı. ‘Sular Üstünde Gökler Altında’ ismindeki roman Ketebe Yayınları etiketine sahip.
15. yüzyılda geçen bir denizcilik serüvenidir ‘Sular Üstünde Gökler Altında’. İçinde kaptanlar, korsanlar, papazlar, şövalyeler, haydutlar, ressamlar, deniz kızları, kurbanlar, gizemli yerliler ve daha kacının yer aldığı soluksuz bir maceradır.
KRISTOF KOLOMB’A DOĞRU
1492 Mart’ın Konstantiniyye’sinde yıllarını denizlere vermiş İsa Efendi’yle açılır roman. İsa Efendi kim midir? Kaptanlığı kâşiflikle eş gören, faziletlerinden asla ödün vermeyen, bu yüzden hem hürmet gören hem de alaya alınan bir adamcağızdır.
Kendisi üzere bir denizci olan oğlu Kalender’i de tıpkı faziletler üzerine yetiştirir İsa Efendi. Orayı burayı yağmalayıp topa tutan haramzadelerden kılmaz onu. Kalender de bu yüzden, bulunduğu gemi son bir yağma için bir liman kasabasına yanaştığında arkadaşlarına katılmaz. Lakin bu yağma, bir formda onu da işin içine sokuverir. Öbür bir değişle, en zayıf yerinden, kalbinden vuruluverir Kalender.
Mal mülkle birlikte gemiye sürüklenen esir kızlardan biri olan Ustinya, farkında olmadan bu genç denizcinin gönlünü çalınca, baht Kalender için adeta yeni baştan yazılır. Onca hırgüre, onca tehlikeye ve tehdide karşın Kalender bir biçimde Ustinya’yı satın alıp himayesine sokar. Ne var ki huzurları kursaklarında kalır. Ferhat Çavuş’un dediği üzere, “dünya ‘dun’ kökünden türemiştir, Arapça aşağılık manasını ihtiva eder”.
Sular Üstünde Gökler Altında, Kaan Murat Yanık, 873 syf., Ketebe Yayınları, 2023. Bir kısım yeniçerinin yaptığı baskın ve düzmece birkaç lakırdıdan sonra Ustinya alınıp götürülür. Bu ayrılık Kalender’in yaptığı öteki yanlışları da gün yüzüne çıkarınca, babası İsa Efendi çok gücenir, küser oğluna. Ta ki aylar sonra Kalender onu yeni bir deniz seferine çıkmak için ikna edene kadar. Kalender nereye mi masraf? Kastilya’ya, hem de Kristof Kolomb’un gemisine.
BABA OĞUL DİLEMMASI
‘Sular Üstünde Gökler Altında’, Konstantiniyye’den başlayıp Kırım’a, İspanya’ya, oradan Güney Amerika’ya ve Kazablanka’ya hakikat uzanır. Üstelik bunu tarihi gerçekleri kurgu dünyasıyla iç içe geçirerek yapar. Böylelikle biz de Amerika’nın keşfi üzere büyük bir olayı, Kalender’in ve Kristof Kolomb’un yanı başında görür, onların izlenimleriyle tarihte bir seyahate çıkarız.
Beri yandan, yıl 1492’dir. Yani Elhamra Kararnamesi’nin çıktığı yıldır. Bu kararnameyle birlikte İspanya’daki Museviler ve Müslümanlar yaşadıkları topraklardan sürülmüşlerdir. Yeni idare anlayışının baskıcı tutumu ve onunla paralel halde işleyen Engizisyon Mahkemeleri bölgedeki atmosferi özetlemeye kâfi sanıyorum. Kalender işte bu türlü bir seyahat içerisinde, bu türlü bir tehlike altında serüvenden serüvene koşar.
Peki nedir onu böylesi tehlikeler içine sokan? Bunun en birincil cevabı İsa Efendi’dir. Yeterli bir denizciyi, yeterli bir kâşif olarak gören ve dostları aksini sav etse de, dünyada hâlâ keşfedilecek yerler olduğunu düşünen İsa Efendi, Kalender’i de bu fikirle yetiştirmiştir. Kalender de bu yüzden, bir nevi İsa Efendi’nin hayat ve keşif yolunda yarım bıraktığı hayalini gerçekleştirmek üzere bayrağı ondan alıp yola koyulmuştur. Seyahat esnasında ne vakit bir ikileme düşse, ne vakit başı karışsa kendi içine dönüp babasını, onun öğrettiği faziletleri hatırlaması da bundandır.
Kalender’in bir öbür nedeni de elbet ki Ustinya’dır. Bir nevi esir olan Ustinya’yı da döndüğünde kurtarıp onunla memnun bir hayat sürmek ister Kalender. Seyahatin sonunda o denli ya da bu türlü hatırı sayılır bir servete ulaşacağını düşünür. Keşif isteğinin yanında, çektiği zorluklara bu sayede katlanır.
Yanık, bütün bu süreci akıcı bir lisanla, merak dolu bir atmosferle anlatır. Kullandığı lisanı de periyoda uygun olması hasebiyle yer yer eskitir. Biz de bu sayede periyot ruhuna bir adım daha yaklaşmış oluruz.
Gerek Amerika’nın keşfiyle birlikte yerlilere uygulanan baskı ve zulüm süreci, gerek Kalender’in Amerika’yla birlikte aslında kendini keşfetme süreci olsun, ‘Sular Üstünde Gökler Altında’, tarihi roman severler için akılda tutulması gereken bir roman.